Họp tham vấn: Vai trò của lực lượng phi chính thức trong quản lý rác thải rắn và thực hiện Trách nhiệm Mở rộng của Nhà sản xuất, nhập khẩu (EPR)

Nhân ngày Quốc tế Phụ nữ năm 2024, UNDP Việt Nam – NPAP, cùng IUCN (thông qua Chương trình đối tác chiến lược IUCN-PRO Việt Nam), tổ chức cuộc họp tham vấn tại Hội An về sự đóng góp của lực lượng lao động phi chính thức (IWWs) trong giảm thiểu chất thải rắn; thảo luận các góp ý cho tiến trình đàm phán của Thỏa thuận Toàn cầu về ô nhiễm nhựa; đồng thời tích hợp khu vực phi chính thức vào quá trình thực hiện EPR. 

Hội thảo đã nhận được sự tham gia tích cực từ các cơ quan nhà nước, đơn vị nghiên cứu, thành viên của Nhóm Bình đẳng giới và Bao trùm xã hội (như đại diện từ Viện Chiến lước và chính sách (ISPONRE), Đại sứ quán Canada tại Việt Nam, DONRE, UNDP, IUCN…), Văn phòng EPR Việt Nam, PRO Việt Nam, các nhà tái chế và đơn vị báo chí.

Hệ thống EPR được kỳ vọng sẽ mang lại những thay đổi đáng kể cho hệ thống quản lý chất thải, đặc biệt tác động đến việc thu gom, tái chế chất thải nói chung của lực lượng phi chính thức. Chính sách EPR sẽ ảnh hưởng sâu sắc đến hệ thống thu gom, phân loại và tái chế chất thải ở Việt Nam, mà một phần trong đó do khu vực phi chính thức đảm nhận. 

Theo The Circulate Initiative (2023), trên toàn cầu, khoảng 60% lượng rác thải nhựa được thu gom và tái chế nhờ vào 20 triệu lao động phi chính thức, đa số là những nhóm dễ tổn thương nhất và bị bỏ ngoài lề của xã hội. Tại Việt Nam, khu vực phi chính thức, trong đó đến 90% thành phần là nữ giới, giúp thu gom hơn 30% các loại rác nhựa có thể tái chế, giảm bớt gánh nặng về tài chính cho các đơn vị thu gom chính thức và xa hơn là tiềm năng giảm thiểu chi ngân sách công cho việc thu gom và xử lý chất thải. Để hình thành nền kinh tế tuần hoàn nhựa và thực hiện các kế hoạch quốc gia, việc đảm bảo cho những người lao động phi chính thức có nhiều cơ hội cải thiện sinh kế và hỗ trợ họ chuyển dịch sang hệ thống quản lý chất thải chính thức là hết sức cần thiết.

Trước phiên họp, các đại biểu và Nhóm kỹ thuật thăm quan một số mô hình thử nghiệm như “Ngôi nhà Xanh” hay “Cửa tiệm Hạnh phúc” được thiết kế và phát triển bởi những “người hùng thầm lặng”- nhóm thu gom phế liệu ở thành phố Hội An. Việc hiểu rõ hoàn cảnh địa phương và thúc đẩy các ý tưởng sáng tạo là phương thức tiếp cận để các thành viên Nhóm Bình đẳng giới và bao trùm xã hội NPAP có thể trao đổi, thông qua kế hoạch làm việc năm 2024, cũng như triển khai hoạt động thực tiễn tại các địa phương của Việt Nam.